Minggu 5 (5) -Dialek Sarawak/ Bahasa Melayu Sarawak-

Salam sejahtera,

Kali ini, mari kita sama-sama mengenal dialek sarawak atau lebih biasa dikenali sebagai bahasa Melayu Sarawak.

Dialek Sarawak atau Bahasa Melayu Sarawak ialah bahasa daerah yang digunakan oleh penduduk yang berbangsa melayu di Sarawak dalam kehidupan seharian.

Perbendaharaan kata Dialek Sarawak terdiri daripada perkataan yang digunakan dengan meluas di seluruh Sarawak dan perkataan yang hanya digunakan di kawasan-kawasan yang tertentu

Perbendaharaan Kata Umum

·         Polah = buat / lakukan

·         Molah - buat / lakukan

·         Sik - tidak

·         Aok - Ya

·         Iboh - Jangan

·         Ney - mana

·         Gago - Sibuk

·         Dudi - Kemudian

·         Nemiak - Budak

·         Biak - muda

·         gilak - sangat

·         Tukuk - ketuk

·         Entingal - degil

·         Nerais - berteriak/menjerit

·         Cdak - orang

·         Nyerin - Bunyi yang kuat

·         Moncet - Kedudukan Terakhir

·         Lejuk - Jemu

·         Lan - Jom

·         Juh - Jom

·         Bait - Baik

·         Kelaka - bercakap

·         empun - punya

·         Ngelayo - Merayau

·         Nyaman - Sedap

·         Raon - Berjalan-jalan

·         Putit - kutip

·         Heng - Mabuk

·         dipirit - digilis

·         Angol - Penin

·         Nilit - Skodeng

·         Bisak - Koyak

·         serda - sendawa

·         Puluk - sapu ubat

·         Licak - Lembut/Becak

·         Lowek - memuntahkan semula

·         entam - disebabkan/belasah

·         segal - disebabkan

·         Melungak - mendongak

·         Ngeredak - mendidih

·         Bante - belasah

·         Gugok - Jatuh

·         Manas - Marah

·         begasak - sesuka hati

·         Berumbak - bergaduh dengan tarik menarik

·         Nguras - sampah

·         Tikam - Baling

·         Terusuk - terhempas

·         Kenak - Kenapa/kena

·         Tanggar - Tenguk/Lihat

·         Diat - Lihat/Tengok

·         Tunggah - Panggil

·         Padah - Beritahu

·         Engkah - Letak

·         menongkeng - jatuh dengan kepala dahulu

·         Embak - Bawa

·         Mikik - Baiki

·         Kepak - Penat

·         Neki' - Daki

·         Tempek - Tampal,(sama maksud 'tepek' bgi longat kelantan)

·         Lonjong - Panjang

·         Geruk - Leher

·         plente - Bergurau

·         Pebulak - Penipu

·         Berolah - Nakal

·         Sinun - Sana / Situ (nun disinun = nun di sana)

·         Sitok - Sini (di sitok = di sini)

·         Sine - Dimana (di sine = di mana)

·         Tapak - Pinggan

·         Cangkir - Cawan

·         Kedak - macam (polah kedak tok juak = buat macam ni juga)

·         Debah - Di bawah

·         Lawa - Sombong

·         Ingga - Menyampah

·         Ngeso - menunjuk-nunjuk

·         Tapok - Bersembunyi

·         Tapuk - dimasukkan

·         Tepu' - memberi makan atau barang dengan banyak

·         Gronjo - Tinggi Lampai

·         Mancal - nakal

·         Cerdit - petah

·         Tunok - Bakar

·         Karan - Elektrik

·         Rubit - Terkoyak sedikit

·         Sumpong - membotakkan kepala

·         Pejal - Paksa

·         Ngetak - kelim

·         rumpong - berlubang

·         betekang - sangat kotor

·         Petang - Gelap

·         Anggong - membawa

·         Tebiut - Bengkok

·         Gerek - Teman lelaki/Teman Wanita

·         Begerek - Kekasih (Azura begerek ngan Zaid = Azura tu kekasih Zaid)

·         Kunin - Kuning

·         Camne - Bagaimana

·         Camya - Macam itu

·         kembang - Bengkak

·         Jeraya - Jalan Raya

·         Kalas - Merah Jambu

·         Gadong - Hijau

·         Ngkodok - Ungu

·         Kacak - Cantik

·         Jaik - Hodoh/Jahat

·         Manok - Ayam

·         Pusak - Kucing

·         Asuk - Anjing

·         Pusuk - Ikan Bilis

·         Semangka - Tembikai

·         Tetak - Ketawa

·         Mauk - Nak

Penggunaan perkataan Kamek dan Kitak adalah ungkapan halus yang diucapkan oleh anak-anak terhadap orang yang lebih tua. Perkataan tersebut umumnya digunakan terhadap sesama keluarga digunakan terhadap orang yang baru kita kenal.

• kamek - saya
• kitak - awak

Penggunaan Kata Penguat di dalam Dialek Sarawak tidak jauh bezanya dengan Bahasa Melayu Piawai. Contohnya penggunaan perkataan gik sama maksud dengan perkataan -lah.

• belaja gik - belajar lah
• udah gik - sudah lah

Perkataan indah berfungsi sebagai kata penyudah di akhir ayat dan menguatkan ekspresi maksud perkataan sebelumnya.

• sakit indah - sakit pula
• manas indah - marah pula
• makan indah - makan pula

Perkataan lok berfungsi untuk menguatkan ekspresi maksud perkataan sebelumnya dan sebagai kata penyudah di akhir ayat. Sebutanlok perlu panjang bukannya pendek.

• nunggu lok - tunggu dulu
• nangga lok - tengok dulu
• klaka lok - bercakaplah dulu

Perkataan koh, juak, ya dan bah ialah penambahaan perkataan untuk menguatkan lagi ekspresi maksud perkataan sebelumnya. Huruf a,oh dan ah dipanjangkan atau ditekan untuk menunjukkan ekspresi maksud perkataan sebelumnya.

• aok bah - yalah / baiklah
• iboh camya bah - janganlah macam tu
• udah gik ya - sudah lah
• lamak juak - lama betul
• nyalah koh - itulah

Perkataan nya mempunyai banyak makna dan juga digunakan untuk menguatkan ekspresi maksud perkataan sebelumnya. Sebutannya bergantung kepada situasi. Samada dalam nada marah atau biasa.

• nya - dia / betul
• lamak nya juak nya tok koh - Sudah lama betul dia ini

Cara penyampaian Dialek Sarawak dan Bahasa Melayu Piawai agak berbeza. Sebutan Dialek Sarawak yang ketara adalah pada huruf rdimana ditekankan dengan nada yang berat sepertimana sebutan orang Melayu diutara Semenanjung.

• mirah - merah
• geruk - leher

Terdapat juga pertukaran huruf f kepada huruf p menyebabkan sebutan huruf f menjadi p.

• tepon - telefon
• paham - faham
• pikir - fikir

Pertukaran huruf o kepada huruf u menyebabkan sebutan huruf o menjadi u

• urang - orang
• tulak - tolak
• rusak - rosak

Selain itu, perkataan yang mengabaikan sama sekali sebutan huruf vokal.

• krusi - kerusi
• brani - berani

Sekian,

Cristine Teo